Uit de praktijk van de Wurkgroep.

Vanaf 1997 gebruik ik hiervoor de “lavendelmethode” ter bestrijding van de varroamijt in de twee á drie volken van mij.
Voor het toedienen van de lavendelolie gebruik ik een bierviltje met daaraan een steeltje van ijzerdraad. Zo ontstaat een soort steelpannetje.
Op het bierviltje gaan plusminus 40 druppels olie en wordt dan via de vliegopening naar het midden van de kast geschoven.
Voor het behouden van de dampwerking, de gaasbodem sluiten door middel van de varroa lade of een plankje onder de kast geschoven. Bierviltje na ongeveer 14 dagen opnieuw voorzien van 40 druppels, inbrengen en plusminus 3 weken laten uitdampen - verwijderen en klaar!

Tijdstip van behandelen: Ik heb gekozen voor half november: uitgelopen broed - mijten op de bijen en nog geen winter tros.

Wij reizen niet met onze bijen, en maken alleen gebruik van mijn eigen jonge moertjes.
Wij laten onze fruitbomen bestuiven door mijn bijenvolken, en de honing slingeren we voor eigen gebruik.
Zo houden wij al zo'n 17 jaar met plezier onze bijen.

Henk Jongedijk.

Ik pas de varroa bestrijding op de exacte manier toe als Henk. Het eerste jaar (2000) heb ik nog andere methoden er bij gebruikt om de varroa binnen de perken te houden. Ik ben nu voor het 3e jaar bezig en gebruik alleen de lavendel methode, zoals we het maar zullen noemen.

Deze zomer (2002) geen last van de varroamijt gehad en de honing oogst was goed genoeg.
Bij de toepassing van de lavendelmethode in november waren er bij de twee opgezette zwermen die niet van mijn eigen volken waren met een behoorlijk mijtenval. De eigen volken waar ik veel met reis, hadden hadden bij de behandeling weinig of geen uitval van mijten.
De volken zijn goed sterk ingewinterd en nu maar afwachten hoe ze er het aanstaande voorjaar weer bij staan.

Voorjaar 2003
Het is weer gelukt, de volken staan er goed voor en geen uitvallers. In het voorjaar darrenraat gegeven en weer verwijdert. Bij volken die naar het koolzaad gingen eenmaal, thuisblijvers tweemaal een B.K raam met darrenraat gegeven. Tijdens het zomerseizoen doe ik niets aan het bestrijden van de varroamijt. Helaas bleken twee volken die op het koolzaad en de phacelia hadden gestaan, zwaar besmet te zijn. Een ingreep om de varroamijt te decimeren was onvermijdelijk. De volken waarmee niet mee was gereisd bleken veel minder last van de mijt te hebben.
Midden Augustus bijen ingewinterd 16 volken totaal, waarvan ik constateerde dat er drie volken zwaar besmet waren met de varroamijt, dus na thuiskomst van de bijen meteen begonnen met de bestrijding. Ieder volk twee bierviltjes gedompeld in mierenzuur van 85% iets laten opdrogen toen op de volken gelegd op de bovenste broedbak, varroalade onder ieder volk gelegd, en om de dag controleren op uitval van varroamijten. Bij de zwaar besmette volken veel uitval, andere volken iets minder. Daarna 2e helft september dit nog eens herhaalt. Daarna midden november behandeling met lavendel olie gedruppeld op bierviltjes dit na 4 weken nog eens herhaald en in februari nog eens herhaald telkens controleren op de varroa. De zwaar besmette volken zijn de winter niet doorgekomen 3 volken dood 5 volken te klein. Deze verenigd met sterkere volken dus ben ik met 8 volken weer aan de slag gegaan in het voorjaar 2004.

Voorjaar 2004
Deze volken heb ik in het voorjaar de darreraat methode toegepast tot en met de bloei van het koolzaad. Na het afhalen van de honing heb ik weer een behandeling met mierenzuur 85% op bierviltjes toegepast dit na de zomerdracht. Die de afgelopen zomer niet veel voorstelde. Een behandeling met thymovar toegepast daarna de 2e helft van november nog een behandeling met druppel methode met oxaalzuur en tweede helft december nog eens met bierviltjes met lavendelolie. Ik bespeur geen varroa meer en zo goed als ik nu na kan gaan leven de nu weer 16 volken nog steeds.

2007 - 2008
Ik heb mijn volken in de zomer, na het afnemen van de wilgen en de koolzaad honing, behandeld met mieren zuur. Na de heide dracht met oxaalzuur, de druppel methode toegepast. Of de volken wel goed door de winter zullen komen betwijfel ik . De volken die van heide kwamen hadden in het geheel geen broed meer. Later in de herfst zaten er wel weer aardig bijen in, maar toch ben ik er niet zo gerust over. Bij een vluchtige controle van verschillende volken onder de dekplank was er weinig leven waar te nemen. Misschien zitten ze nog in de onder bak. De meeste volken vliegen nog wel, dus houden we goede moed. Heb 25 volken ingewinterd, komen er 20 door de winter dan ben ik al heel tevreden. Er staan in de tuin de eerste sneeuwklokjes en krokus te bloeien dus nog even geduld tot de lente er is.

Freerk v.d.Wal.

November 2002
Ook ik maak de overstap naar de  ’’lavendel methode “ met mij er bij zijn er nu nogal wat bijkers van de wurkgroep die op deze manier de varroa mijt  bestrijden. Op 15 november het eerste bierviltje, waarop 40 druppen lavendelolie, met een stukje ijzerdraad als steel er aan door de vliegsleet geschoven. Bij alle volken leg ik wit papier in de lade, zo dat de mijt uitval controleerbaar is. Ik heb de indruk dat de meeste volken dit jaar om deze tijd nog wat broed hebben,wegens de wat zachte temperaturen deze herfst.Over een 10 dagen nogmaals een behandeling en dan is het weer afwachten hoe de volken het komend voorjaar de winter zijn doorgekomen.

Voorjaar 2003.
De volken zijn goed de winter doorgekomen,op de twee na die moerloos waren,maar dat valt buiten het bestek van de varroamijt bestrijding.Ondanks dat ik geen varroamijt bij de voorjaarscontrole zie,hang ik in elk volk toch maar een raam met darrenraat.De mijt die ik daarmee uitvang hebben de volken dan geen last meer van.
In de herfst vindt ik toch naar eigen inzicht bij vier volken de varroa druk wat te hoog.
Deze geef ik na het toedienen van de wintervoorraad een M.Z behandeling met de nasserverdamper (100 cc) .De mijtval viel mee ik had er meer varroamijt verwacht. Half oktober en haf november voer ik de lavendel methode uit, alle volken 40 druppen per uitvoering.En maar verwachtingsvol naar het komend voorjaar uitzien.

Voorjaar 2004.
Helaas niet om over naar huis te schrijven, het merendeel van de  volken zijn te licht om aan de slag van de voorjaar’s honing mee te doen. Het is een zomer met ups en downs. Als de klaver in bloei staat is het geen vliegweer voor de bijen en met het invoeren van de jonge moeren gaat er ook van alles mis. Bij de meeste volken verwijder ik een Bk of twee Hk ramen darrenbroed,welke bij controle weinig mijt bevatten. Op een volk na wat zichtbaar nogal wat varroa heeft valt het met de varroa druk mee. In de herfst wordt een  M.Z behandeling gegeven, dus niet wat ik normaliter doe na de afname van de zomerhoning, het weer is hier debet aan.Het aantal mijten op de varroalade stelt niet veel voor De volken nemen vlot hun voer op en in laatst november en in het laatst van december krijgt ieder volk nog een lavendel behandeling met het bierviltje waarop veertig druppen van dit welriekend spul. Bij het dikste en meest besmette volk (volgens mijn inzicht) vallen nog een tiental mijten. In de laatste dagen van oktober zie ik plotseling darren op een van de volken hun vliegplank, foute boel dus. Ik wacht het voorjaar maar af.

2007--2008.
Na het rampjaar 2006 gelukkig weer een normaal bijenseizoen achter de rug. Wegens persoonlijke omstandigheden een 4 volken van de hand gedaan.Maar we imkeren nog. Op een volk na haast geen mijt op de lade.Het volk met mijt een M.Z.behandeling gegeven na de afname van de honing.Zowel een M.Z als een lavendel behandeling in de herfst gegeven.Resultaat was een weinig tot geen mijt op de lade. Nu maar weer afwachten wat het voorjaaar ons weer brengt.

Minne Bonnema.

Enkele opmerkingen over de lavendelolie “ Let wel op dat u zuivere etherische olie gebruikt, er is veel geheel of gedeeltelijk synthetische olie op de markt die wel als “puur” of “natuurlijk” verkocht wordt, maar dat niet is. Onzuivere olie heeft geen goede werking.
Natuurvoeding of reformwinkels hebben soms ook etherische oliën te koop. De merken Chi of Volatile zijn betrouwbaar.
Het voordeligste is het zelf meenemen uit Frankrijk, als je daar bent, zoals Henk dat doet. Was in 2001 plusminus, € 20.50.per liter.

Verslag van mijn herstart als imker.

Na zes jaar “bijenloos” geweest te zijn, krijg ik half oktober 2002 een zesramer met een carnica moer van mijn bijenmaat Minne. Hij heeft ze al wintervoer gegeven, dus ik kan ze zo neerzetten en genieten.
In november heb ik ze 2 x behandeld met 40 druppels Lavendelolie per keer op een viltje, waarna enkele varroamijten op de lade gevonden zijn.

Half april 2003 zet ik het volkje in een grote kast, het volk ziet er prachtig uit. Ik hang er één vel met darrenraat in en zie op enkele bijtjes varroamijten zitten. Bovenop de ramen leg ik een handje verse brandnetels en ’s avonds schuif ik nog een viltje met lavendelolie naar binnen.

Ze hebben veel kunstraat van me gekregen en om het bouwen te stimuleren geef ik ze in de komende tien dagen enkele keren suiker opgelost in kruiden thee en hierdoor gemengd wintergroen olie. (als je etherische olie door het voer mengt moet je er wel voor 100 procent zeker van zijn dat het zuivere olie is, er is veel troep op de markt!!!) Vanaf eind april zie ik regelmatig kruipertjes op de grond. Bij het verwijderen van het darrenraam blijkt dat het volk zich prachtig ontwikkelt, maar ik zie weer mijten op de bijen en steeds kruipers op de grond. Met tegenzin neem ik toch maar mijn toevlucht tot het mierenzuur en hang op 10 mei een verdamper met 100 ml in het volk.

De volgende dag liggen er tientallen dode en halfdode darren op de vliegplank en de grond en meer dan 50 mijten op de bodem.
Weer een dag later weer een vliegplank vol doden en meer dan 100 mijten op de bodemlade. Na twee dagen hebben de mussen ontdekt dat hier een feestmaal te halen is. Ik vind 't prima als ze de doden opruimen, maar als dit ophoudt zijn ze zo brutaal geworden dat ze op de vliegplank wachten tot er bijen naar buiten komen. Dat is niet de bedoeling en ik maak een constructie met touwtjes en folie. Dat werkt. Als ik de mierenzuurverdamper eruit haal, blijken er doppen aangezet te zijn en zijn er nergens eitjes te zien. Zou de moer gesneuveld zijn, of zouden ze al gezwermd hebben? Zo ziet het er niet uit, dus ik vrees voor het eerste. Ik heb vreselijk de pest in, want het is een heel prettig volkje en nou ben ik de moer kwijt! Op de gok laat ik één dop zitten. De volgende dag komt er een zwerm af, die weer terugslaat op de kast.

Een maand later (25 juni) gecontroleerd en een heel klein moert je gezien. Alle ramen zaten vol met honing en stuifmeel, geen eitjes gezien en dat volgt ook in de komende twee weken niet.
Na het opbiechten aan Minne dat mijn moer waarschijnlijk gesneuveld is, krijg ik van hem (redder in de nood...) een nieuw carnica Fl-moertje, dat ik invoer in mijn volkje. Ook krijg ik van hem nog een zesramer met een F2-moer. Beide volken doen het vreselijk goed deze lange hete zomer.

In juli komt er nog een dikke natuurzwerm bij, met een gemerkte moer. Die hing bij particulieren in een boom, waar ze al wat raat gebouwd hadden. Ook deze ontwikkelt zich erg goed. Zo ben ik ineens "grootimker" met mijn drie kasten in de achtertuin.

Tijdens het inwinteren meng ik per volk 3 keer 30 druppels zuivere!! Lavendelolie door het wintervoer, verspreid over enkele weken. Op deze manier hoop ik dat de olie zich goed door het volk verspreid en ook gedurende de winter nog werkt. In elk volk hang ik nog één keer de mierenzuurverdamper met 100 ml. Bij alle volken volgt heel veel mijtuitval. Ik hoop maar dat de bestrijding voldoende geweest is en hoop dat ze goed de winter doorkomen.

Ik heb geen darrenraatmethode gebruikt. Het is toch een hele ingreep in het volk dat er zoveel energie insteekt wat je dan weer vernietigd. Het staat me toch een beetje tegen om zoveel levende wezentjes de dood in te jagen en de raten worden bij mij nooit netjes schoongepikt door de vogels.

In het begin van het seizoen heb ik een aantal keren Lavendelolie onder de kast gelegd, op een viltje uiteraard. Later ben ik overgegaan op Knoflookolie. Lavendel ruikt prettiger natuurlijk, maar ik wil het toch eens met Knoflook proberen, het heeft ooit ook eens in het Groentje gestaan. Pure etherische Knoflookolie is zo geconcentreerd dat één druppel net zoveel bevat als een heel bolletje knoflook. Kun je de geur dus wel voorstellen…… Het is sterk desinfecterend, dus komt de weerstand van het volk ten goede.

Ik heb elke 2-3 weken 2 druppels onder de kast gelegd. Als ik in de kast bezig geweest was, bestrooide ik voor het sluiten de bijen en raten met een mengsel van poedersuiker en knoflookpoeder (250 gr + 35 gr). En door het wintervoer heb ik ook Knoflookolie gemengd, maar ik weet niet meer precies hoeveel, heb dat een beetje gevoelsmatig gedaan.

Of het werkt….De tijd zal het leren. Er is nu (half januari 2005) in elk geval in alle drie mijn kasten nog leven te bespeuren.

BIJENSEIZOEN 2007

Dit seizoen begon ik met 1 volk met een F2 moer van het jaar daarvoor. Een erg prettig volk, rustig in de omgang en zwermtraag. En het volk ontwikkelde zich ook prima.
Op 15 mei een kunstzwerm gemaakt, er waren al zwermdoppen aanwezig. Deze liet ik zitten en zou het volk heel goed in de gaten houden: elke dag luisteren of ik een tuter hoorde. Tegelijkertijd heb ik een, zo te zien, vergevorderde zwermdop in een 3-ramer gedaan met een kluitje bijen, omdat ik van deze moer wel meer jonge moeren wilde.
20 mei werd ik gebeld door mijn achterburen dat er een zwerm bijen bij hun in de tuin hing. Dat moet dan, ondanks mijn zorgvuldige luisteren, toch eentje uit het hoofdvolk geweest zijn. Dus toch maar de kast doorgewerkt en alle doppen gebroken. De zwerm liet zich goed vangen, maar is daarna helaas door een ongelukje ter ziele gegaan.
Op 2 juni kreeg ik alweer een telefoontje dat er een zwerm hing, nu bij de andere buren in een boom. Dus ladder geleend en aan de slag: ik kon er maar net bijkomen, wiebel-de-wiebel. Zonder armen of benen te breken, maar wel peentjes zweten (het was ook nog bloedheet en dan sta je daar…) heb ik ook deze zwerm mooi kunnen vangen.
Het hoofdvolk maar weer nagekeken en inderdaad allemaal doppen. Deze gebroken en ik zag ook een moertje lopen. De zwerm erop afgeslagen en dat het beste moertje maar moge winnen!

Het volk ontwikkelde zich in eerste instantie heel mooi, maar aan het eind van het seizoen waren en veel misvormde bijtjes en varroamijten. Ook zag ik een moer in de broedkamer én eentje in de honingkamer…. Omdat er zo’n hoge besmettingsgraad was, heb ik na jaren toch maar weer mierenzuur gebruikt. Dit volk heeft maar weinig voer opgenomen en ik verwacht dat het niet door de winter komt.
De kunstzwerm heeft het verder heel goed gedaan en ook de 3-ramer heeft zich heel mooi ontwikkeld tot een volkje, net zo vriendelijk in de omgang als haar moeder.

Francis Vronik.

Als imker houdt dat onderwerp je voortdurend bezig. Immers de gezondheid en vitaliteit van je volken staan voorop.
Als startend imker ca 4 tot 5 jaar geleden werd ik door de collegae in ons imkerclubje voor het eerst met dit fenomeen geconfronteerd. Ik kreeg van hen "middelen" aangereikt, waarmee ik een viltje moest impregneren en die dan in de volken te hangen. Maar vooral diende ik uiterst zorgvuldig en voorzichtig met dat middel (gif van het ergste soort?) om te gaan. Afijn de bijen zijn daarmee best door de winter gekomen, maar toch heb ik het daaropvolgende seizoen naar alternatieven omgekeken. Vanwege de toen al in discussie zijnde resistentie van de Varroamijt tegen Apistan, heb ik dat jaar twee behandeling (zomer en najaar) met Thymolkristallen uitgevoerd met goed resultaat. Het volgende seizoen heb ik dezelfde Thymol behandeling toegepast. Het voorjaar daarop bleek de helft van mijn volken dood te zijn. Het was het beruchte seizoen, waarin wij in heel Nederland en daarbuiten met veel bijensterfte geconfronteerd zijn geweest. Onderzoek van de VBBN heeft toen aangetoond dat Varroamijt de grote boosdoener was (in combinatie met virusinfecties als gevolg van Varroamijt) en hoewel ik niet kan aantonen dat Thymol bij mij onvoldoende heeft gewerkt, besloot ik toch het seizoen daarop over te gaan op mierenzuur, gezien de algemeen positieve ervaringen van velen van ons met dit middel. Hierbij pas ik de zogenaamde "sponsdoekmethode" toe. Resultaat: enorme mijtenval en één dode koningin en verder goede volken in het nieuwe jaar. Dit jaar besloot ik gesteund door de ervaringen van al enkele jaren van een aantal collega-imkers uit de werkgroep "Eko-bijkers" Lavendelolie te gaan gebruiken, echter voorafgegaan door een geringe mierenzuur behandeling.

Mijn methode hierbij is als volgt:

1) Na het slingeren in de zomer en er dus nog veel broed aanwezig is, dien ik met behulp van een sponsdoekje 60% oplossing mierenzuur toe, 20 ml per keer en dat 2 tot 3 keer afhankelijk van de mijtenval met tussenpozen van een week. Voordeel van deze behandeling is, dat mierenzuur effectief is tot in de broedcel en naast Varroamijt ook effectief is tegen tracheemijt en wasmotten.

2) Na de inwintering, begin november, heb ik twee keer met tussenpozen van twee weken op bierviltjes 40 druppels etherische lavendelolie via de schuiflade ingevoerd.

Na behandeling 1) is de mijtenval flink tot heel groot. Na de behandeling 2) is de mijtenval per kast wederom verschillend, maar gemiddeld gering (10 tot 20 stuks over twee weken). Dat heeft wellicht te maken met het eerdere toegepaste mierenzuur behandeling, waarbij het gros van de mijten werd opgeruimd. Het geeft je echter bovendien op een moment dat je niet meer in de kasten komt toch weer even een beeld van wat er daarbinnen aan de hand is. Immers onze bijtjes verraden hun activiteiten door alles wat door het bodemrooster op de schuiflade met daarop een mooi wit velletje papier valt.

December 2004
De bijen zijn de winter goed doorgekomen .
De wilg schoot al vroeg in de bloei, net zoals de paardenbloemen en daaraan konden ze zich direct tegoeddoen. Het was door de droogte en het warme weer helaas maar van betrekkelijk korte duur. Zeker toen de boeren voor hun eerste snee gras, de laatste paardenbloemen wegmaaiden. Want bloemen zijn bij droogte en warmte sneller uitgebloeid. Een paar volkjes bracht ik naar Kollum, waar een groot veld koolzaad ook al vroeg begon te bloeien en waarvan de bijtjes heerlijk hebben kunnen smullen. Er is weer verse voorjaarsbloemenhoning en koolzaadhoning geoogst in 2007

Sytze Giezen.



Een aantal methodes om de varroa onder de duim te houden.

Hoewel er zeer waarschijnlijk gelijkwaardige, of nog betere manieren zijn om de varroa mijt op een milieu vriendelijke manier te bestrijden, leg ik alleen hier de manier uit hoe ik de mijt onder de duim houdt, want kwijt raak je hem niet.

1. Raatafstand, elfraams strippen in een tien raamsbak. Dit geeft dat de bijen een betere controle over de warmte regulatie, omdat de ruimte tussen de raten smaller is. Voordeel: er komt 7 tot 9% minder mijt tot volwassenheid. De essentie van dit gebeuren is een optimale broednest temperatuur, het maakt niets uit in wat voor soort kast dit gebeurt.

2. In het voorjaar één tot twee ramen met darrenbroed verwijderen, al naar gelang de sterkte van het volk. Hiermede wordt let wel: 30 tot 50 % mijt verwijderd. En het volk houdt genoeg darren over, want laten we nu eerlijk wezen, darren horen bij het bijenvolk. Uitgaande dat men het volk ook darrenraat laat houden is een bijkomend voordeel, dat er elders minder darrenbroed wordt aangezet. Men heeft fraaier weksterbroed. De darrenraat ramen aan de buitenkant van het broednest hangen. Het is wetenschappelijk bewezen dat de varroamijt zich aan de buitenkant van het broednest waar de temperatuur niet optimaal is, zich op de meest effectieve manier kan vermeerderen. Deze darrenraat verwijdering kan de sleutel zijn tot een succesvolle mijt bestrijding voor het lopend bijenseizoen.

3. Het maken van de vegers zonder broed. Deze direct een mijtbehandeling geven (met melkzuur, oxaalzuur of mierenzuur). De veger heeft dan werkelijk een varroa-arme start.

4. Het hoofdvolk, dat doppen aanzet, na +10 dagen doppen breken, het volk is dan totaal moerloos. Nu een raam met open broed en eitjes er inhangen. Waar over 13 dagen dus weer rijpe doppen beschikbaar zijn, (zeer handig als men Carnica-F1 moeren wil invoeren in een volk, wat ik dan ook toepas). Enkele goede doppen haal ik er even eerder er uit om de mini volkjes of drieramers mee te voorzien, die dan als reserve moeren kunnen worden opgekweekt. Wat doe ik nu? Wel ik bezorg het volk een langere broedvrije periode, waarin de mijt zich niet kan voortplanten, maar er wel mijten afsterven zonder nadelige gevolgen voor het bijenvolk.

5. Na het afnemen van de zomer honing, het volk een mierenzuur behandeling geven met de nasserverdamper, naar eigen inzicht met 30 tot 100 cc Mierenzuur. Wat telt is dat de winterbijen worden geboren in een volk waar zich weinig mijt in bevindt, een goede start voor het volgende bijen seizoen .

Deze manier van bestrijding pas ik reeds meerdere jaren toe,mijn volken zijn werkelijk Varroa arm geen bijen die voor de kasten om kruipen met halve vleugeltjes enz.
Het mierenzuur is een ademhaling's vergif, derhalve geen kans op het ontstaan van resistentie bij de mijten voor dit middel.
De zwakste schakel van deze bestrijdingsmethode is het gebruik van mierenzuur, alleen al gevaarlijk voor de imker zelf. Mocht er in de herfst een herbesmetting door vervliegen of dat men met de zomerbehandeling heeft gefaald, dan kan men in laatst september nogmaals, mierenzuur behandeling toepassen. Zelf heb ik dit nog nooit behoeven te doen.



Minne Bonnema.